„Það er alveg óhætt að segja að mamma hafi tekið sér mjög margt fyrir hendur á lífsleiðinni og snert líf margra,“ segir Auðna Ágústsdóttir um móður sína, Pálínu Jónsdóttur, sem var lengi sjálfboðaliði hjá Rauða krossinum og af mörgum kölluð Stella. „Eftir að foreldrar hennar kvöddu, sem hún hafði sinnt af alúð á meðan þau dvöldu á Hrafnistu, fannst henni hún hafa svo rúman tíma,“ segir Auðna. Þá hafi hún farið að vinna með Rauða krossinum. Sú hugmynd hafði fæðst, og móðir hennar kom þar að málum, að hefja verkefni sem kallað er í dag heimsóknarvinir. „Henni mömmu fannst svo margir vera einmana á heimilum sínum.“

Í þá öld sem Stella lifði tók hún þátt í margvíslegu félagsstarfi, menntaði sig fram á efri ár, naut menningar- og lista af ýmsum toga og af miklum móð, ferðaðist innanlands sem utan, stóð vörð um hag fjölskyldunnar og sinnti sjálfboðaliðastörfum. Hún var hraust og fróðleiksfús fram á síðustu daga. Vildi stöðugt læra eitthvað nýtt, sjá eitthvað nýtt og hafði unun af því að hitta fólk og ræða heimsins gagn og nauðsynjar.

Voru fleiri klukkutímar á sólarhringnum hjá mömmu þinni en okkur hinum?

„Það er von að þú spyrjir,“ svarar Auðna hlæjandi. Þannig hafi það nú ekki verið en með góðu skipulagi og óseðjandi áhuga gat hún sinnt fleiri hugðarefnum sínum en flestir. „Og hún gerði það af gleði,“ segir Auðna með áherslu. Hún hafi haft litla þörf fyrir að tala um sín góðverk við aðra eða fá stöðugt klapp á bakið. Sjálfboðaliðastörfin hafi verið sjálfsögð. „Ég hafði oft ekki hugmynd um allt sem hún var að stússast í þá stundina. Ég hefði til dæmis varla vitað að hún heimsótti fanga á Litla-Hraun og Sogn fyrir hönd Rauða krossins nema af því að hún lét vita af sér áður en hún lagði af stað yfir heiðar í vondum veðrum!“

Pálína Guðrún Helga Jónsdóttir fæddist 28. júlí 1924 á Hesteyri í Jökulfjörðum. Það vill svo til að það sama ár var Rauði krossinn á Íslandi stofnaður. Foreldrar hennar voru hjónin Jón Guðjónsson loftskeytamaður og Helga Sigurðardóttir húsmóðir. Á Hesteyri ólst hún upp í hópi fimm systkina til ársins 1936 er fjölskyldan flutti til Ísafjarðar.

Beinskeyttur dugnaðarforkur

Vestfirðingar, og ekki síst þeir sem uppaldir eru á einhverju harðbýlasta svæði landsins, sjálfum Hornströndum, kalla nú ekki allt ömmu sína, eins og sagt er. Dugnaður – og ef til vill líka þrjóska – er meðal annars sagt einkenna lund þeirra. Spurð út í þetta segir Auðna að vissulega hafi móðir hennar verið dugnaðarforkur sem sjálfsagt megi rekja til upprunans og uppeldisins. „Hún mamma lá sjaldan á skoðunum sínum, gat verið beinskeytt, og það voru nú ekki allir sem áttu auðvelt með það,“ segir Auðna og kímir. Í fámenninu á Hesteyri þurfti fólk að treysta á nágranna í blíðu og stríðu og mögulega bjó Stella að því alla ævi að eiga auðvelt með að bjóða öðrum aðstoð – og að þiggja hana.

Minntist oft Hesteyrar

Minningar Stellu frá æskuslóðunum voru margar og flestar til marks um sjálfstæði hennar allt frá unga aldri. Hún var til dæmis aðeins rétt um fimm ára er hún tók þátt í heyskap og teymdi hesta með bagga af túnum í fjallshlíðum við Hesteyri. Hún var ekki mikið eldri er henni var treyst til að fara með símskeytin úr loftskeytastöðinni og til viðtakenda í síldarstöðinni. Tólf ára gekk hún langa leið með litlu systur sína, sem hún var að passa, til Aðalvíkur að sækja vinnukonu. „Allt þetta þótti sjálfsagt í þá daga og ekkert sérstakt tiltökumál,“ segir Auðna.

Þegar hún svo varð amma var flest látið eftir barnabörnunum. Hún tók sér leyfi frá kennarastarfinu til að gæta þeirra þar til þau fengju leikskólapláss og tengdist þeim sterkum tryggðarböndum. „Þau kunnu öll að meta hana og hún kunni svo sannarlega að meta þau öll, hvert á sinn máta,“ segir Auðna. „Hún sagði einu sinni: „Þau eru fullkomin eins og þau eru. Ekki reyna að breyta þeim“.“

Stella tók einnig börn vandalausra í aukatíma í dönsku, íslensku og fleiri fögum. „Hún hafði einstakt lag á því að ná til barna og hélt tengslum við mörg þeirra sem hún kenndi. Öll minnast þau hennar með mikilli hlýju og af vinsemd og virðingu.“

Er Ágúst lést árið 1977 fór Stella til Danmerkur til frekara náms. Hún var þá rúmlega fimmtug, en bjó á stúdentagarði eins og samnemendurnir og sótti listviðburði við hvert tækifæri.

Þegar hún kom aftur til Íslands flutti hún í Kópavog. Og fljótlega fór hún að láta til sín taka í Kópavogsdeild Rauða krossins og var líkt og fyrr segir einn af fyrstu heimsóknarvinum félagsins hér á landi.

Drakk í sig þekkingu

Félagsstörfin áttu enn stóran sess og jafnvel stækkandi í tilverunni. Hún söng í kór, var félagi í Delta-Kappa-Gamma, alþjóðasamtökum kvenna í fræðslustörfum, tók þátt í menningarstarfi fyrir aldraða í Kópavogskirkju og sótti leikhús, sinfóníutónleika og myndlistarsýningar með systrum sínum og vinkonum. Alltaf opin fyrir einhverju nýju – alltaf að örva hugann með því að kynna sér nýjar hugmyndir, strauma og stefnur.

Síðustu æviárin bjó hún í fjölbýlishúsi í Kópavoginum þar sem myndaðist samheldið samfélag einstæðra kvenna. Með konunum tókst vinskapur og þær litu eftir hverri annarri. „Hún hafði alla tíð gaman af fólki og gat talað við alla og skipti þá engu hvar fólk stóð í pólitík eða hverjar skoðanir þess voru,“ segir Auðna.